PLACEBO

Πλασματική ή πραγματική θεραπεία;

Επιστήμονες πειραματίζονται με «κατα φαντασίαν» φάρμακα για «κατά φαντασίαν» ασθενείς

Του Φώτη Νικολαΐδη

Μια μερίδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι τα ψευτοφάρμακα επιδρούν τόσο στο εγκέφαλο όσο και οργανισμό του ανθρώπου και κάποια άλλη ότι η επίδραση τους είναι ασήμαντη η μηδαμινή. Η θετική σκέψη πάντως βοηθάει στην υγεία, αντίδραση placebo και η αρνητική σκέψη την επιδεινώνει, αντίδραση nocebo.

Ακόμη και αυτοί που δεν πήραν φάρμακα, αλλά νομίζουν ότι πήραν, γίνονται καλύτερα. Αυτό το παράδοξο φαινόμενο, που περιγράφεται με την λέξη placebo, απασχολεί όλο και περισσότερο την επιστημονική κοινότητα που προσπαθεί να το εξηγήσει. Η απλοϊκή εξήγηση "η δύναμη της σκέψης θεραπεύει" δεν είναι πλέον αρκετή, διότι τα placebos έχουν και φυσική επίδραση στον άνθρωπο, όπως αποδείχθηκε από κάποια επιστημονικά πειράματα.

Οι αισιόδοξοι ζουν περισσότερο

Τα placebos είναι μη δραστικά, μη αποτελεσματικά και μη φαρμακευτικά σκευάσματα που δίνονται σαν φάρμακα σε ορισμένους ασθενείς, που όλως παραδόξως παρουσιάζουν καλύτερη η χειρότερη κλινική εικόνα. Οι ασθενείς που τα λαμβάνουν ευελπιστούν την θεραπεία τους και από πρόσφατες πανεπιστημιακές έρευνες αποδείχθηκε ότι η θετική σκέψη επιδρά όχι μόνο στο μυαλό αλλά και στο σώμα του ανθρώπου. Ο εγκέφαλος εκκρίνει παυσίπονες οπιούχες ουσίες που καταστέλλουν την λειτουργία των νευρώνων που ευθύνονται για τον πόνο. Διαπιστώθηκε επίσης ότι όταν ένας ασθενής με Αλτσχάιμερ χάσει την εμπιστοσύνη του στα φάρμακα, τότε επιδεινώνεται και η υγεία του, φαινόμενο nocebo. Αυτά τα συμπεράσματα δίνουν άλλες διαστάσεις στο θέμα των placebo και γεννούν το ερώτημα πως μπορούν αυτά να χρησιμοποιηθούν προς όφελος των ασθενών;. Η προσδοκία επιδρά θετικά στο εγκέφαλο και στην υγεία του ασθενή, ισχυρίζεται ο Τορ Γουάγκερ νευρολόγος του πανεπιστημίου της Columpia. Τα placepos δεν προκαλούν μία μόνο αντίδραση αλλά πολλές, ισχυρίζεται ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τορίνο Φαμπρίτσιο Μπενεντέτι, που ασχολείται με ασθενείς που πάσχουν από Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον.

Επιστημονικά πειράματα με placebo

Δοκιμές με placebos γίνονται εδώ και πολλά χρόνια και αυτοί που τα παίρνουν αισθάνονται συνήθως καλύτερα, κάτι που δυσχεραίνει όμως την αξιολόγηση των πραγματικών φαρμάκων. Για πολλά χρόνια υπήρχε η πεποίθηση ότι η επίδραση τους ήταν καθαρά ψυχολογική, τώρα όμως υπάρχει μία μερίδα επιστημόνων που υποστηρίζει ότι αυτά επιδρούν και στον οργανισμό και ότι η θετική σκέψη ακολουθεί το ίδιο θεραπευτικό μονοπάτι με τα πραγματικά φάρμακα, όσον αφορά την αντιμετώπιση των νευρολογικών παθήσεων.

Την άποψη αυτή την υποστηρίζουν επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Μίσιγκαν και της Κολούμπια που έκαναν το εξής πείραμα: σε έναν αριθμό ασθενών που ήταν συνδεδεμένοι με μηχανήματα PET έγιναν στην στοματική κοιλότητα ενέσεις με αλατόνερο για να τους προκληθεί πόνος. Την ώρα που τα μηχανήματα σάρωναν τον εγκέφαλο τους έλεγαν ψέματα ότι θα τους δοθούν παυσίπονα, στην πραγματικότητα όμως τους έδωσαν placebo. Αποτέλεσμα: ο εγκέφαλος παρήγαγε περισσότερες ενδορφίνες, που λειτουργούν σαν φυσικά παυσίπονα και μπλοκάρουν την ανταλλαγή των μηνυμάτων πόνου μεταξύ των νευρικών κυττάρων και έτσι οι ασθενείς αισθάνθηκαν αμέσως καλύτερα.

Επιπρόσθετα, το επίπεδο του πόνου επανήλθε στα φυσιολογικά όρια μόλις εντάθηκε ο πόνος με μία νέα ένεση αλατόνερου, δηλαδή ο οργανισμός αντιμετώπισε τον πόνο αποτελεσματικά αυξάνοντας την παραγωγή οπιούχων ουσιών. Τα placebo μπορούν τελικά να προσφέρουν κάποιου είδους θεραπεία, όμως αυτή διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο λόγω διαφορετικής λειτουργίας του εγκεφάλου.

Ο καθηγητής Μπενεντέτι έκανε το εξής πείραμα: έδωσε σε ένα ασθενή placebo και παρατήρησε καταστολή της λειτουργίας των νευρονίων του εγκεφάλου κατά 40%. Ο Ιταλός επιστήμονας έκανε όμως και ένα ακόμη πείραμα: σε ένα ασθενή δίνονταν ενέσεις μορφίνης, άλλοτε πραγματικές και άλλοτε placebo, χωρίς αυτός να το γνωρίζει, όμως όταν ο ασθενής γνώριζε ότι θα ελάμβανε πραγματική μορφίνη η επίδραση της αυξανόταν κατά 50%. Παρατηρήθηκε επίσης ότι οι ασθενείς με πάρκινσον παρουσίαζαν μεγαλύτερη βελτίωση όταν τους πληροφορούσαν ότι επρόκειτο να συνδεθούν με βηματοδότη, παρά όταν τους συνέδεαν χωρίς να τους πληροφορήσουν.

Υπέρ και κατά

Υπάρχουν όμως και πολλές αντίθετες απόψεις επί αυτού, όπως η έρευνα των Δανών Hrobjartsson & Gotsche που δημοσιεύτηκε το 2001 και αφορά την μετα-ανάλυση 114 ερευνών, από τις οποίες δεν προέκυψε καμία σημαντική διαφορά μεταξύ της μη λήψης φαρμάκων και της λήψης placebos.

Ο όρος placebo εισήχθηκε από τον H. K Beecher το 1955, ο οποίος ανέλυσε 15 μελέτες με διάφορες παθήσεις, όπου ανακάλυψε ότι το 35% των ασθενών, σε δείγμα 1.082 ασθενών, παρουσίαζαν σημαντική ανακούφιση από την λήψη των ψευδοφαρμάκων. Η μελέτη του Beecher με τον τίτλο "The Powerful Placebo" αμφισβητήθηκε έντονα από μεταγενέστερους επιστήμονες, αλλά το ποσοστό των ανθρώπων που παρουσιάζουν βελτίωση από την λήψη placebos θεωρείται σήμερα μεγαλύτερο, ιδιαίτερα στις περιπτωσεις πόνου, κατάθλιψης και στομαχικών προβλημάτων, όπου φτάνει και το 75%. Υπάρχει μάλιστα μερίδα επιστημόνων που υποστηρίζει την ακραία θέση " ότι δεν υπάρχουν αναμφισβήτητες αποδείξεις ότι τα ψυχοφάρμακα είναι πιο αποτελεσματικά από τα placebos".

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, σύμφωνα με τις δημοσιευμένες εκθέσεις των φαρμακευτικών εταιριών, δίνουν σημαντική ανακούφιση στο 60% των ασθενών, σε αντίθεση με τα χάπια placebos που στην καλύτερη περίπτωση προσφέρουν ανακούφιση στο 40% των περιπτώσεων. Υπάρχουν όμως και κάποιες αδημοσίευτες εκθέσεις που κάνουν λόγο για μικρότερα ποσοστά επιτυχίας των φαρμάκων, που δεν ξεπερνούν κατά πολύ αυτά των placebos.